امروزه استفاده از شيرين كننده هاي طبيعي به ويژه اگر افراد مبتلا به ديابت نيز بتوانند از آنها مصرف نمايند، اهميت زيادي پيدا نموده اند. در اين ميان استويا (Stevia rebaudiana Bertoni) گياهي بوته اي از تيره Asteraceae است كه ارتفاع آن به يك متر نيز مي رسد. برگهاي گياه استويا داراي ديترپن گليكوزيد هايي از جمله stevioside و (A, B, C, D,E) rebaudioside و dudoside است كه بيش از 300 بار از سوكروز شيرين ترند. تمام اينها داراي ساختار شيميايي مشابهي ((steviol هستند اما از نظر كربوهيدرات متصل به كربن شماره 13 و 19 با هم متفاوتند.
بيشترين تركيب موجود در برگ خشك استويا، استويوزايد و ريبوديوزايد A است كه تا بيش از 10% وزن خشك برگ را تشكيل مي دهند. گياه استويا بومي نواحي شمالي آمريكاي جنوبي است و به طور وحشي در سرزمين هاي بلند مناطق مرزي بين برزيل و پاراگوئه مي رويد و در آن مناطق به گياه برگ عسلي (honey leaf) معروف است.
به دليل خاصيت شيرين كنندگي و درماني برگ استويا، اين گياه به شدت از نظر اقتصادي و علمي مورد توجه قرار دارد. ژاپن اولين كشورآسيايي بود كه در سال 1970 از استويوزايد به عنوان شيرين كننده در صنايع غذايي و دارويي استفاده كرد. پس از آن كشت استويا در چين، مالزي، سنگاپور، كره جنوبي، تايوان و تايلند گسترش يافت. اين گياه در امريكا، كانادا و اروپا نيز رشد مي كند. استفاده از تركيبات موجود در استويا به دليل نقش آن در حفظ سلامتي و كنترل ديابت به طور گسترده اي در حال افزايش است و مي رود كه به تدريج جايگزين سوكروز (شكر معمولي) شود. بر اساس آمارهاي رسمي بيش از 8 ميليون بيمار ديابتي شناخته شده در كشور وجود دارد. شواهد نشان مي دهد كه تعداد واقعي بيماران مبتلا به ديابت، بيش از دو برابر تعداد شناخته شده باشد. بنابراين در چنين شرايطي علاوه بر افزايش مرگ و مير و ناتواني هاي جسمي، حجم عظيمي از منابع مالي كشور صرف تامين دارو، هزينه بيمارستان و درمان مي شود. با توجه به مصرف سرانه بالاي شكر در كشور، مي توان با استخراج استويوزايد و استفاده از آن در كارخانه هاي توليد كننده نوشابه، كمپوت، شيريني و دارويي تا حد قابل توجهي عوارض و خسارت جبران ناپذير مصرف شكر را كاهش داد. استويا فاقد سيكلامات كلسيم، ساخارين و آسپارتام است و كالري توليد نمي كند. اين گياه براي افراد مبتلا به ديابت مضر نيست زيرا اثري بر ميزان قند خون ندارد. به علاوه، بر خلاف برخي از شيرين كننده هاي مصنوعي فاقد عوارض كليوي و عصبي است.
همانطوريكه كه قبلا ذكر شد استفاده وسيع از استويوزايد در صنايع غذايي و دارويي كشورهاي ژاپن، كره جنوبي، برزيل مور تاييد رسمي قرار گرفته است. در امريكا نيز به صورت افزودني استفاده مي شود. در اروپا نيز از سال 2006 مصرف آن به صورت افزودني مورد تاييد قرار گرفته است. از اين مواد شيرين كننده در محصولات غذايي متنوعي از جمله غذاهاي خشك شده دريايي، انواع سس ها، نوشابه ها، كمپوت، آدامس، بستني، خميردندان و دهان شوي استفاده مي شود. گلهاي گياهان استويا عموما داراي خود ناسازگاري بوده و بذر توليد نمي نمايند و در صورت توليد بذر هم بذرهاي گياه استويا درصد بسيار پاييني از جوانهزني را از خود نشان ميدهند. بهعلاوه تكثير از طريق بذر امكان توليد جمعيتهاي همسان را فراهم نكرده و موجب تغييرات زيادي از جمله در ميزان شيريني برگ ها مي شود. تكثير رويشي گياه نيز به دليل نياز به شرايط ويژه و تعداد اندك گياهان توليد شده از يك گياه، داراي محدوديت است. لذا كشت بافت تنها راه جايگزين براي تكثير سريع و انبوه گياه استويا معرفي شده است. با اين حال ميزان قندهاي موجود در اين گياه تابع شرايط كشت و برداشت است كه از آن جمله مي توان به منطقه كشت، ميزان آب مصرفي، نوع آبياري، نوع و تراكم كشت، سيستم برداشت و خشك كردن آن اشاره نمود. آزمايش هاي اوليه نشان داد كه آب و هواي استان گيلان براي كشت اين گياه بسيار مناسب است.
نماينده فروش شكر استويا از شركت استويا پك جهت مصرف در صنايع ايران
محمد علي اردهالي
09122237381
نوشابه هاي شيرين شده با استويا در نيوزلند راه اندازي شد. (ششم نوامبر 2009)
شركت نوشابه سازي "Frucor" نيوزلند با استفاده از شيرين كننده مكمل "استويا" كه از برگ گياه استويا تشكيل شده است . خط توليد نوشابه خود را راه اندازي نموده است.
معاونت فروش اين شركت در مناطق اقيانوس آرام و آسيا "آقاي كريس هريسون" اعلام نمود : ما خوشحاليم كه شركت "Frucor" نقش مهمي را در اين حركت بزرگ كه عبارتست از تاكيد و پشتيباني از مصرف رو به رشد "استويا" در صنايع غذايي و آشاميدني در آسيا و اقيانوسيه ايفا كنيم.
يكي از مقامات سازمان ايمني غذاي نيوزلند "آقاي جان ون دن يون كن" به نشريه "Foodnavigator" اعلام نمود .كه " استويول گليكوزيد " به عنوان شيرين كننده با غلظت بالا در سال 2008 مورد تائيد كميته مشترك متخصصين افزودني هاي سازمان بهداشت جهاني(WHO) و سازمان غذا ودارو(FAO) قرار گرفته است.
اين مقام اعلام نمود : هيچ مصوبه اي براي استفاده نوع برند خاص محصولات استويا مورد نياز نيست .
تهيه شده توسط محمدعلي اردهالي
نماينده انحصاري شركت استويا پك در ايران
09122237381